fries verzetsmuseum voegt wieke bosch en esmée van eeghen toe aan verzetsmonument

12 april 2024

Verzetsvrouwen Wieke Bosch (1882-1945) en Esmée van Eeghen (1918-1944) worden toegevoegd aan het monument voor gevallen verzetsstrijders in het Fries Verzetsmuseum in Leeuwarden. Op het monument wordt eer betoond aan personen die zijn overleden ten gevolge van hun verzetswerk in Friesland.

Volgens het Fries Verzetsmuseum is de tijd rijp om de twee vrouwen de erkenning te geven die ze verdienen. De toevoeging volgt na nieuw historisch onderzoek door auteur Hessel de Walle voor zijn boek Vrouwen van het Friese verzet: gevecht op vele fronten. In het boek, dat vanmiddag verschijnt, komen drie vrouwen voor die door hun verzetswerk om het leven zijn gekomen: Cornelia van der Vlis, Wieke Bosch en Esmée van Eeghen. Momenteel staat alleen Cornelia van der Vlis op het verzetsmonument.

wieke bosch

Wieke Bosch is waarschijnlijk tijdens de oprichting van het monument in 1995 aan de aandacht ontsnapt. Het verhaal van deze markante vrouw, die een rol speelde in het socialistisch verzet, was tot nu toe nagenoeg onbekend. Wieke Bosch zette in haar geboorteplaats Leeuwarden een afdeling van het linkse illegale blad De Vonk op en was actief in de onderduikhulp. In november 1942 werd ze gearresteerd en na een aantal maanden opsluiting in Leeuwarden werd ze gedeporteerd naar concentratiekamp Ravensbrück. Daar werd ze op 17 februari 1945 samen met negen andere Nederlandse vrouwen geselecteerd voor vergassing. Toen de installatie weigerde, werden de vrouwen de volgende dag, naakt, met mitrailleurs doodgeschoten.

esmée van eeghen

Het verhaal van Esmée van Eeghen is een stuk bekender bij het grote publiek. Ze was onder andere actief in de piloten- en onderduikhulp en ondersteunde de top van het Friese verzet. Ze stond onder tijdgenoten bekend als onverschrokken en avontuurlijk, maar deed veel stof opwaaien door haar verhouding met een Duitse militair. Vanwege haar omgang met Duitsers werd ze door het verzet op enig moment zelfs verbannen uit Friesland. Haar leven werd echter beëindigd door Duitse kogels, toen ze op 7 september 1944 door leden van de Sicherheitsdienst werd doodgeschoten bij het Groningse Van Starkenborghkanaal. Binnen verzetskringen bestonden vraagtekens over de loyaliteit van Esmée. Ze kwam daarom nooit op de erelijst der gevallenen, en kreeg geen vermelding op monumenten of straatnamen. Ondanks geruchten, is er echter nooit bewijs gevonden dat ze haar medeverzetsstrijders heeft verraden.

Verzetsmonument in het Fries Verzetsmuseum, foto door Ruben van Vliet

Conservator Marre Sloots van het Fries Verzetsmuseum: "Esmée voldoet aan de officiële criteria voor vermelding op het monument: 'overleden ten gevolge van verzetswerk in Friesland'. Iemand die aantoonbaar moedwillig verraad heeft gepleegd of naar de Duitse kant is overgelopen kan natuurlijk geweigerd worden. Maar in het geval van Esmée van Eeghen zijn hier nooit harde bewijzen voor gevonden. Na de oorlog waren er veel speculaties en geruchten, die er mede voor hebben gezorgd dat er een beeld van Esmée als een soort 'femme fatale' ontstond. Door haar nu toe te voegen aan het verzetsmonument willen we dit beeld nuanceren en de focus verleggen naar haar verzetsdaden. Ze hielp geallieerde piloten, Joodse kinderen en vervoerde wapens. Door haar charmes en vlotte babbel wist ze de Duitse bezetters vaak om de tuin te leiden."

Door Esmée van Eeghen toe te voegen aan het verzetsmonument, meent het museum recht te doen aan haar verzetsdaden, en tegelijkertijd de opening te bieden voor discussie. Een educatief programma biedt extra context aan het verhaal van Esmée. In een interactieve les komen leerlingen in aanraking met verschillende bronnen en krijgen ze verschillende kanten van het verhaal te zien.

Op welke termijn de namen en foto's van Wieke Bosch en Esmée van Eeghen daadwerkelijk aan het monument worden toegevoegd is nog niet bekend, het Verzetsmuseum is nog in gesprek met (of op zoek naar) familieleden van de twee vrouwen.

Het Fries Verzetsmuseum is onderdeel van het Fries Museum. Het Fries Museum wordt mede gefinancierd door Windpark Fryslân, de Provincie Fryslân, het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de VriendenLoterij, Ir. Abe Bonnema Stichting en de vrienden van het Fries Museum.